กราบเท้าขอบพระคุณหลวงพ่อเป็นอย่างสูงครับ ที่ได้เมตตาอธิบายให้ความกระจ่างทุกคำถามอันเป็นข้อสงสัยของกระผมและผู้สนใจในธรรมตลอดมา

ผมได้อ่านหนังสือ
ฝึกหัดสมาธิโดยบริกรรมพุทโธ
ของ
พระนิโรธรังสี คัมภีรปัญญาจารย์

( หลวงปู่เทสก์ เทสรังสี )

แสดง ณ วัดหินหมากเป้ง อำเภอศรีเชียงใหม่ จังหวัดหนองคาย
วันที่ ๑๒ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๓๘

ผมชอบมากอ่านแล้วมีความรู้ดี โดยเฉพาะขั้นตอนทดสอบให้รู้ว่าจิตกับใจแท้ๆนั้นมันเป็นยังไง อะไรคือตัวจิต อะไรคือตัวใจ เพราะทุกคนสามารถทดสอบได้ง่ายๆก่อนที่เราจะนำไปปฏิบัติสมาธิ

ก่อนจะฝึกหัดสมาธิหลวงปู่ท่านบอกว่า พึงทำความเข้าใจถึงจิตกับใจเสียก่อน ว่า จิต กับ ใจ มิใช่อันเดียวกัน


เกิดมาเป็นคนหรือสัตว์แล้ว ใครๆ ก็มีจิตใจด้วยกันทุกคน แต่ จิต และ ใจ นี้ มันทำหน้าที่ต่างกัน

จิต เป็นผู้นึกคิดนึกปรุงแต่งสัญญาอารมณ์สรรพสิ่งทั้งปวง มันให้คิดนึก ให้ส่งส่าย และปรุงแต่งไปต่างๆ นานา สารพัดร้อยแปดพันเก้า แล้วแต่กิเลสมันจะพาไป

ส่วน ใจ นั้น คือ ผู้รู้อยู่เฉยๆ ไม่นึกคิด ไม่ปรุงแต่งอะไรทั้งหมด อยู่เป็นกลางๆ ในสิ่งทั้งปวง ตัวผู้รู้อยู่เป็นกลางๆ นั่นแหละ คือ ใจ


ใจ ไม่มีตัวตนเป็นนามธรรม เป็นแต่ผู้รู้เฉยๆ เราจะเอาไปไว้ที่ไหนก็ได้ ไม่ได้อยู่ในกายหรือนอกกาย ที่เรียกหทัยวัตถุว่า หัวใจ นั้น ไม่ใช่ใจแท้ เป็นแต่เครื่องฉีดเลือดให้วิ่งไปทั่วร่างกาย แล้วยังชีวิตให้เป็นอยู่เท่านั้น ถ้าหัวใจไม่ฉีดเลือดให้เดินไปทั่วร่างกายแล้ว ชีวิตความเป็นอยู่ก็ดำรงอยู่ไม่ได้

แต่ใจในที่นี้ เป็นผู้นิ่งอยู่เฉยๆ เพียงแต่รู้ว่านิ่งอยู่เฉยๆ ไม่มีคิดนึกปรุงแต่งอะไร ใจ คือ ผู้เป็นกลาง วางเฉย ไม่คิดนึกอะไรทั้งสิ้น เป็นแต่รู้ตัวอยู่ว่าวางเฉย ใจเป็นธรรมชาติเป็นกลางแท้ กลางไม่มีอดีตอนาคต ไม่มีบุญหรือบาป ไม่ดีและไม่ชั่วนั้นเรียกว่า ใจ สิ่งทั้งปวงหมด ถ้าพูดถึงใจแล้ว จะต้องหมายเอาตรงใจกลางทั้งนั้น แม้แต่ใจของคนซึ่งเป็นนามธรรม ก็ต้องชี้เข้าไปที่ท่ามกลางอก แต่ใจแท้ไม่ทราบว่าอยู่ตรงไหน เราเอาความรู้สึกไปไว้ในกายส่วนใดส่วนหนึ่ง ลองดูซิ จะรู้สึกขึ้นในที่นั้น หรือเอาความรู้สึกนั้นไปไว้ภายนอกกาย เป็นต้น ว่า เอาไปไว้ที่เสาหรือที่ฝาผนังบ้าน ก็จะมีความรู้สึกอยู่ ณ ที่นั้น
เป็นอันสรุปได้ว่า ใจแท้ คือ ความรู้สึกเฉยอยู่เป็นกลางๆ เมื่อมีความรู้สึกกลางๆ อยู่ ณ ที่ใด ใจก็อยู่ ณ ที่นั้น

จิต และ ใจ ก็อันเดียวกันนั่นแหละ แท้จริง พระพุทธเจ้าก็ได้ตรัส เทศนาไว้แล้วว่า จิตอันใด ใจก็อันนั้น ถ้าไม่มีใจ จิตก็ไม่มี จิตเป็นอาการ ใจไม่มีอาการ
แต่จิต กับ ใจ มันมีลักษณะอาการต่างกันเท่านั้น จิต ได้แก่ ผู้คิด ผู้นึก ผู้ปรุง ผู้แต่ง และสัญญา อารมณ์ต่างๆ ตลอดถึงไปยึดเอาสิ่งต่างๆ มาไว้ที่จิต จิตเมื่อเห็นโทษทุกข์ทั้งหลาย ที่ยึดเอากิเลสทั้งปวงมาไว้ที่จิตของตน แล้ว ยอมสละถอนจากอารมณ์และกิเลสทั้งปวงจากจิต จิต นั้นก็เป็น ใจ จิต กับ ใจ มีลักษณะอาการต่างกันอย่างนี้

เปรียบเหมือนแม่น้ำกับคลื่นของแม่น้ำ เมื่อคลื่นสงบแล้ว จะยังเหลือแต่แม่น้ำอันใสแจ๋วอยู่อย่างเดียว
เมื่อรู้ว่า จิต และ ใจ มีหน้าที่และลักษณะต่างกันอย่างนี้แล้ว ก็จะฝึกจิตได้ง่ายขึ้น การฝึกหัดอบรมสมาธิเราฝึกหัดแต่เฉพาะจิตอย่างเดียวก็พอแล้ว เมื่อฝึกจิตได้แล้วก็จะเห็นใจขึ้นมาในที่นั้นเอง

ทีนี้ก็มาถึงขั้นตอนทดสอบให้รู้ว่าจิตกับใจแท้ๆนั้นมันเป็นยังไง
หลวงปู่ท่านบอกว่า

เพื่อให้เข้าใจชัดเข้าอีก ทดลองดูก็ได้ พึงอัดลมหายใจเข้าไปสักพักหนึ่งดู.....ในที่นั้นจะไม่มีอะไรเลย นอกจากผู้รู้เฉยอย่างเดียว นั่นแหละ ใจ คือ ผู้รู้ แต่การจับ ใจ อย่างนี้ จะอยู่ไม่นาน อยู่ได้ชั่วขณะที่กลั้นลมหายใจเท่านั้น แต่ทดลองดูเพื่อให้รู้จักว่า ใจ แท้มีลักษณะอย่างไรเท่านั้น

การกลั้นลมหายใจนี้ทำให้ทุกขเวทนาเบาบางลงบ้าง ผู้มีเวทนามากๆ จะต้องกลั้นลมหายใจด้วยตนเองเป็นประจำเป็นยาแก้ปวด หายปวดได้ขนานหนึ่ง ดีเหมือนกัน

ให้พี่ๆและเพื่อนๆลองทดสอบทำดูนะครับทำครั้งแรกบางท่านอาจจะยังไม่รู้ ให้ลองทำหลายๆครั้ง ผมลองทำดูครั้งแรกเหมือนใจจะขาดเพราะใจรู้สึกได้นั่นแหละตัวใจแต่ถ้ารู้มากกว่านั้นคือจิต

สังคม อ้างอิงข้อความ:
[quote

กราบนมัสการหลวงตากิติญาโณ ขอรับ
และขอขอบคุณ admin ที่ได้ตั้งกระทู้นี้ขึ้นมา ทำให้ผู้มีความสงสัยใคร่รู้ว่าจิตกับใจนั้น ต่างกันอย่างไรหรือจิตกับใจนี้เป็นอันเดียวกันหรือไม่ ผมได้มีโอกาสเข้ามาอ่านถึงจะช้าไปสักหน่อย ถือได้ว่ามีความรู้เพิ่มขึ้นมาอีกสำหรับหลายๆคน
ผมขออนุญาตินำบทความมาแบ่งปันด้วยคนนะครับเพื่อเป็นธรรมทาน

]ผมได้อ่านหนังสือ
ฝึกหัดสมาธิโดยบริกรรมพุทโธ
ของ
พระนิโรธรังสี คัมภีรปัญญาจารย์

( หลวงปู่เทสก์ เทสรังสี )

แสดง ณ วัดหินหมากเป้ง อำเภอศรีเชียงใหม่ จังหวัดหนองคาย
วันที่ ๑๒ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๓๘

ผมชอบมากอ่านแล้วมีความรู้ดี โดยเฉพาะขั้นตอนทดสอบให้รู้ว่าจิตกับใจแท้ๆนั้นมันเป็นยังไง อะไรคือตัวจิต อะไรคือตัวใจ เพราะทุกคนสามารถทดสอบได้ง่ายๆก่อนที่เราจะนำไปปฏิบัติสมาธิ

ก่อนจะฝึกหัดสมาธิหลวงปู่ท่านบอกว่า พึงทำความเข้าใจถึงจิตกับใจเสียก่อน ว่า จิต กับ ใจ มิใช่อันเดียวกัน


เกิดมาเป็นคนหรือสัตว์แล้ว ใครๆ ก็มีจิตใจด้วยกันทุกคน แต่ จิต และ ใจ นี้ มันทำหน้าที่ต่างกัน

จิต เป็นผู้นึกคิดนึกปรุงแต่งสัญญาอารมณ์สรรพสิ่งทั้งปวง มันให้คิดนึก ให้ส่งส่าย และปรุงแต่งไปต่างๆ นานา สารพัดร้อยแปดพันเก้า แล้วแต่กิเลสมันจะพาไป

ส่วน ใจ นั้น คือ ผู้รู้อยู่เฉยๆ ไม่นึกคิด ไม่ปรุงแต่งอะไรทั้งหมด อยู่เป็นกลางๆ ในสิ่งทั้งปวง ตัวผู้รู้อยู่เป็นกลางๆ นั่นแหละ คือ ใจ


ใจ ไม่มีตัวตนเป็นนามธรรม เป็นแต่ผู้รู้เฉยๆ เราจะเอาไปไว้ที่ไหนก็ได้ ไม่ได้อยู่ในกายหรือนอกกาย ที่เรียกหทัยวัตถุว่า หัวใจ นั้น ไม่ใช่ใจแท้ เป็นแต่เครื่องฉีดเลือดให้วิ่งไปทั่วร่างกาย แล้วยังชีวิตให้เป็นอยู่เท่านั้น ถ้าหัวใจไม่ฉีดเลือดให้เดินไปทั่วร่างกายแล้ว ชีวิตความเป็นอยู่ก็ดำรงอยู่ไม่ได้

แต่ใจในที่นี้ เป็นผู้นิ่งอยู่เฉยๆ เพียงแต่รู้ว่านิ่งอยู่เฉยๆ ไม่มีคิดนึกปรุงแต่งอะไร ใจ คือ ผู้เป็นกลาง วางเฉย ไม่คิดนึกอะไรทั้งสิ้น เป็นแต่รู้ตัวอยู่ว่าวางเฉย ใจเป็นธรรมชาติเป็นกลางแท้ กลางไม่มีอดีตอนาคต ไม่มีบุญหรือบาป ไม่ดีและไม่ชั่วนั้นเรียกว่า ใจ สิ่งทั้งปวงหมด ถ้าพูดถึงใจแล้ว จะต้องหมายเอาตรงใจกลางทั้งนั้น แม้แต่ใจของคนซึ่งเป็นนามธรรม ก็ต้องชี้เข้าไปที่ท่ามกลางอก แต่ใจแท้ไม่ทราบว่าอยู่ตรงไหน เราเอาความรู้สึกไปไว้ในกายส่วนใดส่วนหนึ่ง ลองดูซิ จะรู้สึกขึ้นในที่นั้น หรือเอาความรู้สึกนั้นไปไว้ภายนอกกาย เป็นต้น ว่า เอาไปไว้ที่เสาหรือที่ฝาผนังบ้าน ก็จะมีความรู้สึกอยู่ ณ ที่นั้น
เป็นอันสรุปได้ว่า ใจแท้ คือ ความรู้สึกเฉยอยู่เป็นกลางๆ เมื่อมีความรู้สึกกลางๆ อยู่ ณ ที่ใด ใจก็อยู่ ณ ที่นั้น

จิต และ ใจ ก็อันเดียวกันนั่นแหละ แท้จริง พระพุทธเจ้าก็ได้ตรัส เทศนาไว้แล้วว่า จิตอันใด ใจก็อันนั้น ถ้าไม่มีใจ จิตก็ไม่มี จิตเป็นอาการ ใจไม่มีอาการ
แต่จิต กับ ใจ มันมีลักษณะอาการต่างกันเท่านั้น จิต ได้แก่ ผู้คิด ผู้นึก ผู้ปรุง ผู้แต่ง และสัญญา อารมณ์ต่างๆ ตลอดถึงไปยึดเอาสิ่งต่างๆ มาไว้ที่จิต จิตเมื่อเห็นโทษทุกข์ทั้งหลาย ที่ยึดเอากิเลสทั้งปวงมาไว้ที่จิตของตน แล้ว ยอมสละถอนจากอารมณ์และกิเลสทั้งปวงจากจิต จิต นั้นก็เป็น ใจ จิต กับ ใจ มีลักษณะอาการต่างกันอย่างนี้

เปรียบเหมือนแม่น้ำกับคลื่นของแม่น้ำ เมื่อคลื่นสงบแล้ว จะยังเหลือแต่แม่น้ำอันใสแจ๋วอยู่อย่างเดียว
เมื่อรู้ว่า จิต และ ใจ มีหน้าที่และลักษณะต่างกันอย่างนี้แล้ว ก็จะฝึกจิตได้ง่ายขึ้น การฝึกหัดอบรมสมาธิเราฝึกหัดแต่เฉพาะจิตอย่างเดียวก็พอแล้ว เมื่อฝึกจิตได้แล้วก็จะเห็นใจขึ้นมาในที่นั้นเอง

ทีนี้ก็มาถึงขั้นตอนทดสอบให้รู้ว่าจิตกับใจแท้ๆนั้นมันเป็นยังไง
หลวงปู่ท่านบอกว่า

เพื่อให้เข้าใจชัดเข้าอีก ทดลองดูก็ได้ พึงอัดลมหายใจเข้าไปสักพักหนึ่งดู.....ในที่นั้นจะไม่มีอะไรเลย นอกจากผู้รู้เฉยอย่างเดียว นั่นแหละ ใจ คือ ผู้รู้ แต่การจับ ใจ อย่างนี้ จะอยู่ไม่นาน อยู่ได้ชั่วขณะที่กลั้นลมหายใจเท่านั้น แต่ทดลองดูเพื่อให้รู้จักว่า ใจ แท้มีลักษณะอย่างไรเท่านั้น

การกลั้นลมหายใจนี้ทำให้ทุกขเวทนาเบาบางลงบ้าง ผู้มีเวทนามากๆ จะต้องกลั้นลมหายใจด้วยตนเองเป็นประจำเป็นยาแก้ปวด หายปวดได้ขนานหนึ่ง ดีเหมือนกัน

ให้พี่ๆและเพื่อนๆลองทดสอบทำดูนะครับทำครั้งแรกบางท่านอาจจะยังไม่รู้ ให้ลองทำหลายๆครั้ง ผมลองทำดูครั้งแรกเหมือนใจจะขาดเพราะใจรู้สึกได้นั่นแหละตัวใจแต่ถ้ารู้มากกว่านั้นคือจิต[/quote]